25 października 2022 roku – węgierski krzyż przy prawosławnej cerkwi w Iacobesti

    Na przełomie sierpnia i września 2021 roku, wraz z moim przyjacielem László, odbyliśmy pierwszy etap wędrówki śladami osadnictwa Seklerów na Bukowinie. Udało nam się wówczas odwiedzić cztery z pięciu wsi Hadika, tj. Istensegíts („Boże dopomóż nam!”, rum. Ţibeni), Józseffalva (wieś Józefa, rum. Vornicenii Mari), Hadikfalva (wieś Hadika, rum. Dorneşti) i Andrásfalva (wieś Andrása, rum. Măneuţi). Reportaż z wizyty wraz z krótkim wprowadzeniem historycznym tutaj: https://www.lsho-jabloniec1914.pl/aktualnosci;seklerskie-wegierskie-wsie-andrasa-hadika-na-bukowinie,836.html

   W październiku tego roku, po raz kolejny wybrałem się na Bukowinę, by móc podziwiać jej uroki jesienną porą. Nie muszę chyba zapewniać, że „dolce Bukovina” jest przepiękna w jesiennej szacie.

Zawitałem m.in. do Fogadjisten (rum. Iacobesti), byłej seklerskiej osady, której nie zdążyłem  odwiedzić rok temu. Tym samym domknąłem projekt prezentacji ciekawego wątku węgierskiego osadnictwa między Suczawą a Radowcami.

   Na wstępie kilka danych encyklopedycznych dotyczących wsi. Iacobesti (węg. Fogadjisten, niem. Vergeltsgott) to niewielka wieś licząca obecnie ok. 450 mieszkańców, położona w gminie Grănice?ti, w okręgu (województwie Suczawa), przy ruchliwej drodze E 85 (DN 2) z Suczawy na Siret lub Radowce (do centrum wsi, cerkwi, trzeba skręcić w drogę 40 B, szeroką, utwardzoną, acz nie pokrytą asfaltem). Pierwsze pisane wzmianki o osadzie pochodzą z XVI wieku; w drugiej połowie wieku XVIII wieś i okoliczne ziemie były własnością klasztoru Ilisesti. W 1776 roku osiedliło się we wsi około dwudziestu katolickich rodzin seklerskich, uciekinierów z Siedmiogrodu, po masakrze w Mádéfalva. To miejsce zamieszkania (nazwali je Fogadjisten) wskazał im minoryta, proboszcz z Csíksomlyó, Antal Mór Mártonffy, założyciel także wsi Istensegíts, organizator szkolnictwa we wsiach Hadika (przywoził z Ziemi Seklerów podręczniki do nauki języka), propagator uprawy winnej latorośli na Bukowinie. Jak wspomniałem w poprzednim artykule o bukowińskich Seklerach, w roku 1883 rozpoczęła sie częściowa (dobrowolna) repatriacja osadników do Królestwa Węgier, a także emigracja do Kanady, Stanów Zjednoczonych i Brazylii. Według spisu przeprowadzonego w 1930 roku, populacja całej wsi  Iacobe?ti liczyła dokładnie 855 mieszkańców; w tej liczbie 74,0% stanowili Rumuni, 18,0% to Węgrzy, 3,5% Niemcy, 2,2% Żydzi, 1,6% Polacy. Dominowali prawosławni- 74,7%, ale katolików było też sporo, bo 20,2%. Pod koniec 1940 roku szacuje się, że w Fogadjisten mieszkało 38 rodzin węgierskiech (około 300 osób). Od jesieni 1940 roku do wiosny 1941 roku miała miejsce repatriacja bukowińskich Seklerów na ziemie odzyskane od Królestwa Jugosławii (Bácská w Vojvodinie). Musieli je znów opuścić pod naporem titowskiej komunistycznej partyzantki w roku 1944; ostatecznie osiedlili się w powiatach Tolna i Baranya, w gospodarstwach opuszczonych przez  szwabskich osadników.

Drewniana cerkiew Narodzenia Matki Bożej w Iacobesti; została wpierw zbudowana w 1782 roku we wsi Capu Câmpului i przeniesiona w 1938 r. do Iacobesti. Jest wpisana na listę zabytków okręgu suczawskiego.

Cmentarz znajduje się po drugiej stronie drogi E 85

Przy cmentarnym obelisku upamiętniającym seklerskie osadnictwo we wsi zapaliłem dwa znicze ze wstążkami w barwach narodowych Polski i Węgier. Polacy i Węgrzy żyli tu po sąsiedzku przez niemal dwa wieki.

Atrakcje Bukowiny- stado owiec (u nas mówi się kierdel) pod opieką bacy i psów pasterskich sposobi się do dość karkołomnego przedsięwzięcia, a mianowicie przekroczenia ruchliwej międzynarodowej drogi E 85. W oddali, z lewej strony kadru, widoczny cmentarz.

https://www.youtube.com/watch?v=nIA8eZ2Eyj8

                                                                                                  Tekst i fotografie: Marek Sukiennik

https://www.wikiwand.com/hu/Fogadjisten

https://ro.m.wikipedia.org/wiki/Biserica_de_lemn_din_Iacobe%C8%99ti