Zmierzch w Szamosújlak – w oddali widoczny wał rzeki Szamos - 31 sierpnia 2022 roku, godz. 19.14

   Szamosújlak, niewielka senna wieś licząca ok. 360 mieszkańców, położona jest malowniczo na Równinie Szatmár, na prawym brzegu Szamosu, w powiecie Fehérgyarmati, w komitacie Szabolc- Szatmár- Bereg. Pierwsze pisane wzmianki o istnieniu tejże osady, noszącej wówczas nazwę Vylak, pochodzą z 1332 roku (wedle innych źródeł, z roku 1314), zaś sto lat później, w 1446 roku, jest wzmiankowana już jako Zombok Ujlak. Była to rodowa własność rodziny Zombok. Na początku XVI wieku nosiła już nazwę Szamos-Újlak. Zachował się dokument z 1329 roku, potwierdzający dokończenie budowy kościoła pod wezwaniem Świętego Jana Chrzciciela, którego fundatorem była rodzina Zombok. W 1332 roku parafia tutejsza figurowała już na papieskim wykazie dziesięciny. Około roku 1545 część mieszkańców wsi przyjęła reformację i rozpoczęła się – trwająca ponad sto lat - „walka” miejscowych katolików i kalwinów o świątynię, która dosłownie przechodziła z rąk do rąk. W roku 1590 katolicy odzyskali na pewien czas kościół i zapłacili podatki do rzymskokatolickiej diecezji. Kalwini przejęli go ponownie – tym razem już na stałe - w roku 1696.

   Generalnie przyjmuje się, że kościół w Szamosújlak pochodzi z XV wieku, jednakże istnieją przesłanki by sądzić, iż powstawał (poprzez kolejne etapy rozbudowy) w dwóch okresach średniowiecznego gotyku, być może jeszcze od końca wieku XIII (na bazie wspomnianego kościoła pw. Świętego Jana Chrzciciela). Historycy mają pewność jedynie do tego, iż około 1500 roku został gruntownie przebudowany, zachowując jednakże wcześniejsze wymiary zewnętrzne. Wnętrze przebudowanej świątyni było bogato malowane, prawdopodobnie miało dwa lub trzy ołtarze, ambonę oraz freski.

Zachód słońca nad leniwie toczącym swe wody Szamosem. Szamosújlak, 31 sierpnia 2022 roku, godz. 19.30.

Dzięki uprzejmości gospodarza zboru, miejscowego pastora, miałem możliwość obejrzeć wnętrze świątyni. Otrzymałem gratis kilkustronicowy prospekt w językach: węgierskim, rumuńskim i angielskim, poświęcony zborowi kalwińskiemu w Szamosújlak.

Na ostatniej stronie wspomnianego prospektu mapka z wykazem atrakcji turystycznych (jest ich aż 24!) Równiny Szatmár. Sporo jeszcze zostało do zwiedzenia … :)

Karta pocztowa zakupiona w świątyni.

Na uwagę zasługuje ciekawa kratownicowa konstrukcja dachu świątyni, wzorowana (przy odbudowie) na wciąż istniejących oryginalnych więźbach dachowych podobnych kościołów na Węgrzech.

W latach 1992-1996 kościół został gruntownie odrestaurowany przy wydatnej pomocy Państwowego Urzędu Ochrony Zabytków, a rok później – w dowód uznania za przywrócenie świetności - otrzymał Dyplom EUROPA NOSTRA.

                                                                                                    Tekst i fotografie: Marek Sukiennik

http://www.oroksegtura.hu/orokseghelyszinek/szamosujlaki-reformatus-templom