Po kilkuletniej przerwie droga poprowadziła mnie ponownie na Równinę Satmarsko-Berehowską, w Kraju Zacisańskim, na wschodnich obrzeżach Wielkiej Niziny Węgierskiej, by zachwycać się kolejnymi perełkami wiejskiego budownictwa sakralnego. Urocze gotyckie świątynie ze strzelistymi wieżami wtopione są tu w sielski, nieco senny, krajobraz regionu Szatmár zdominowany przez bezkresne połacie słonecznika i kukurydzy, z leniwie wijącymi się dopływami Cisy i Samoszu.

   Sonkád to niewielka wieś, licząca ok. siedmiuset mieszkańców, położona w komitacie Szabolcs-Szatmár-Bereg, w powiecie Fehérgyarmat, nad rzeczką Túr, lewym dopływem Cisy. Przez osadę biegnie droga nr 491 do przejścia granicznego w Tisabecs na Ukrainę, tj. Tiszabecs–Vilok (HU-UA); na drugim brzegi Cisy jest miasto Wylok (węg. Tiszaújlak). Z Sonkád można zjechać w kierunku południowym na drogę nr 49 do przejścia granicznego Csengersima/Petea (HU/RO); tuż za obecną granicą położone jest  duże miasto Satu Mare (węg. Szatmárnémeti). Okolice Sonkád były zamieszkałe już w epoce brązu. Osada została po raz pierwszy wspomniana w kronice klasztoru Cégény, natomiast pierwsza pisana wzmianka o księdzu z Sonkád pochodzi z 1423 roku. Najprawdopodobniej w II połowie XV wieku (wedle innych źródeł, na przełomie wieków XV i XVI) w Sonkád została wzniesiona z kamienia świątynia katolicka (jeszcze bez wieży, która została dobudowana w 1807 roku w stylu późnego baroku). Architektura kościoła wpisuje sie w kanony późnego gotyku. Fundatorem świątyni była rodzina Csaholyi, jedna z najzacniejszych familii ówczesnego powiatu Szatmár. Po przejściu rodziny na kalwinizm, świątynia stała sie zborem luterańskim. Przyjęło sie uważać, że wystrój kościołów reformowanych jest z natury prosty, wręcz surowy, ascetyczny (bielone ściany bez ozdób, proste meble, itp.). Zbór w Sonkád z malowanymi ścianami wewnątrz oraz zdobieniami na zewnątrz, ukwieconym sufitem, kolorową amboną, ławkami i galeriami odbiega od tego obiegowego wyobrażenia. Nie bez przyczyny nazywany jest „świątynią kwiatów”.

Fotografie bogatego wystroju wnętrza świątyni można obejrzeć tutaj: http://www.oroksegtura.hu/orokseghelyszinek/sonkadi-reformatus-templom

Gotycka brama do świątyni od strony południowej, z drewnianym gankiem.

      W 1717 roku przez ziemie Górnej Cisy przetoczył sie najazd tatarski, w wyniku którego mocno ucierpiała także wieś Sonkád. Osada została spalona. Częściowemu zniszczeniu uległa świątynia; spłonął dach wraz z gotyckim sklepieniem. Ostały sie praktycznie tylko kamienne mury. Odbudowę kościoła rozpoczęto w latach pięćdziesiątych XVIII wieku; nowy sufit kasetonowy z malowidłami (motywy roślinne i ciała niebieskie symbolizujące niebo jako rajski ogród) i galerię ukończono w roku 1766, natomiast ambonę w roku 1773. Pod koniec XIX wieku wieś trawiły dwa duże pożary; pierwszy w roku 1884, a drugi w 1890 roku.

   W latach dziewięćdziesiątych ubiegłego wieku przystąpiono do kompleksowej restauracji zabytkowego kościoła. Podczas prac poprzedzonych żmudnymi badaniami historycznymi odkryto zdobienia malowane nie tylko wewnątrz, ale także na ścianach zewnętrznych. Remont prowadzony przez Krajowy Urząd Ochrony Zabytków został zakończony w 1998 roku. Rok później zbór kalwiński w  Sonkád otrzymał nagrodę i dyplom Europa Nostra w dowód uznania za udaną restaurację.

   Nabożeństwa odbywają się w niedzielę o godz. 11.00. W tygodniu zbór jest zamknięty; można zadzwonić do pastora (jeżeli akurat jest obecny) i poprosić o otwarcie.

                                                                                                    Tekst i fotografie: Marek Sukiennik

http://www.oroksegtura.hu/orokseghelyszinek/sonkadi-reformatus-templom

http://nagyvofely.hu/sonkad/templomok