Z satysfakcją informuję, iż w tym roku na polskim rynku wydawniczym ukazała się ciekawa pozycja książkowa dedykowana czytelnikom zainteresowanym II wojną światową i historią wojskowości. Tenże niewątpliwie interesujący tytuł historyczny wypełnia lukę w wiedzy przeciętnego polskiego historyka - pasjonata w temacie zmagań wojennych na węgierskim teatrze działań w II połowie 1944 roku i dotyczy bitwy stoczonej głównie przez jednostki pancerne obydwu walczących stron, tj. Sowietów i sprzymierzonych sił niemieckich i węgierskich (stąd też często przytaczana nazwa: bitwa pancerna na puszcie, ewentualnie debreczyńska operacja zaczepna) mającej na celu obronę i utrzymanie tzw. Kraju Zacisańskiego. Gwoli przypomnienia, kolejną fazą działań zbrojnych na Wielkiej Nizinie Węgierskiej była obrona Budapesztu.

   Autorem książki jest pan ppłk dr Norbert Számvéber z Instytutu Historii Wojskowej i Muzeum węgierskiego Ministerstwa Obrony (HM Hadtörténeti Intézet és Múzeum).  We wstępie pisze m.in.:

   „Upłynęło bez mała pięć lat od wydania mojej monografii traktującej o walkach na nizinie węgierskiej w październiku 1944 roku pt. Páncélosok a Tiszántúlon. Tom, który Szanowny Czytelniku trzymasz teraz w ręku jest poszerzonym, częściowo opracowanym na nowo wydaniem owej pracy. Powodem, który zachęcił mnie do ponownego opracowania tematu, była dostępność nowego materiału źródłowego. Przy jego pomocy istniała możliwość przedstawienia niektórych epizodów, wcześniej już opisanych, w nowym świetle. Mam nadzieję, że z powodzeniem.

   Dzisiaj, po ukazaniu się licznych węgierskich i zagranicznych publikacji, nie wymaga już szczególnego uzasadnienia fakt, iż bitwy na Węgrzech w latach 1944-1945 były nierozerwalnym elementem walk na froncie sowiecko-niemieckim, decydującym o ostatecznym przebiegu drugiej wojny światowej.”

   Jako że jestem tylko miłośnikiem historii, nie mam kompetencji do fachowej recenzji tejże książki. Mogę jedynie wypowiedzieć się jako zwykły czytelnik. Osobiście zresztą nie mam w zwyczaju posiłkować się przed zakupem interesującej mnie pozycji książkowej jej recenzjami. Sam staram się wyrobić opinię już przy lekturze. Ujęty i omawiany w polecanej monografii czasookres historyczny to raptem jeden miesiąc (z uwzględnieniem prologu traktującego o boju o pozycje wyjściowe – niecałe półtora miesiąca). Mimo ogromu szczegółowych informacji książkę czyta się dobrze i z niesłabnącym zainteresowaniem. Atutem są często cytowane wiarygodne relacje i wspomnienia uczestników walk. Wstrząsające są - przytaczane przez autora - opisy zbrodni popełnianych przez czerwonoarmistów na ludności cywilnej, szczególnie masowych gwałtów na węgierskich kobietach. Ponadto, może to mało istotny szczegół (dla niektórych), ale podoba mi się dodanie do opisu zmagań wojennych takich informacji, jak towarzyszący im aktualny stan pogody, stan dróg, itp.

   Jednym z dużych zgrupowań wojsk węgierskich biorącym udział w październikowej bitwie na puszcie był VIII Korpus (wcześniej II Korpus Rezerwowy) pod dowództwem gen. Béli Lengyela, przerzucony w ostatniej chwili z Polski, spod Warszawy. Szczycący się polskimi korzeniami generał dywizji Béla Lengyel pełnił funkcję attaché wojskowego Węgier w Warszawie w latach 1934-1939. Jak powszechnie wiadomo, Węgrzy odmówili niemieckim sojusznikom walki zbrojnej z powstańcami warszawskimi; mało tego, wspomagali oddziały partyzanckie w Puszczy Kampinoskiej amunicją, bronią, medykamentami i żywnością, nie przeszkadzali także w swobodnym przemieszczaniu się tychże oddziałów.

  Zachęcam do lektury.

Norbert Számvéber, BITWA NA PUSZCIE WĘGRY - PAŹDZIERNIK 1944, Wydawnictwo TETRAGON (Z serii: Monografie), Warszawa 2021

Kawaleria węgierska w marszu. Najprawdopodobniej front wschodni - nad Donem? Miejsce nieznane, jedynie lakoniczny opis na rewersie fotografii w języku niemieckim: Ungarische Reiterschwadronen. (w zbiorach M.S.)

                                                                                                                              Marek Sukiennik