„ Pozostali wierni Bogu, Kościołowi i Ojczyźnie”

inskrypcja na pomniku upamiętniającym zamęczonych redemptorystów przy ul.Wolskiej

   Chociaż od tragicznych wydarzeń na Woli z sierpnia 1944 roku upłynęły już 72 lata, to pamięć o nich jest nadal żywa, bo i rany bolesne. Ci, co przeżyli, pamiętają je tak, jakby miały miejsce niedawno.

   Wśród mieszkańców Dzielnicy Wola m. st. Warszawy zrodziła się idea imiennego upamiętnienia zakonników pomordowanych podczas Rzezi Woli. Dzięki staraniom ojców redemptorystów z parafii rzymskokatolickiej św. Klemensa Hofbauera przy ul.Karolkowej, a także grupy radnych, przy wsparciu finansowym Urzędy Dzielnicy Wola, Urzędu Miasta Stołecznego Warszawy i Rady Ochrony Pamięci Walk i Męczeństwa, w sierpniu 2010 roku stanął w miejscu tragedii skromny pomnik. Autorem upamiętnienia w formie steli (projekt i wykonawstwo) jest warszawski rzeźbiarz Marek Moderau, urodzony w Jaworznie. Pomnik, usytuowany na skwerze przy ruchliwej ulicy Wolskiej, naprzeciw kościoła św. Wojciecha, trudno nazwać monumentem, ponieważ to określenie zarezerwowane jest dla projektów imponujących, śmiałych, dużych rozmiarów. Wykonany z czarnego i białego granitu, wysokości ok. dwa i pół metra, symbolizuje postać zakonnika. Na pierwszym planie czarna granitowa płyta z wyrzeźbionym pasem i przewieszonym przezeń różańcem nawiązuje do czarnego habitu redemptorysty. Niejako z drugiego planu wyłania się krzyż wykonany z białego granitu, obejmujący ramionami postać zakonnika. Rzeźba symbolizująca męczennika wtopionego w krzyż, lub też innymi słowy - przenikającego przez krzyż, ukrzyżowanego, ma przypominać o heroizmie ojców redemptorystów, w bestialski sposób tu zamordowanych i spopielonych. Odnosi się wrażenie, iż artysta założył tezę, by rzeźba nie budziła w odbiorze jednoznacznych skojarzeń, lecz by uruchamiała wyobraźnię i była swoistym przesłaniem dla kolejnych pokoleń.

   W górnej części płyty pomnika wyryty jest napis następującej treści:

   PAMIĘCI

30 ZAKONNIKÓW

REDEMPTORYSTÓW

I OKOŁO 2 TYSIĘCY

MIESZKAŃCÓW

WARSZAWSKIEJ WOLI

ZAMORDOWANYCH

PRZEZ NIEMCÓW

W FABRYCE

KIRCHMAYERA

I MARCZEWSKIEGO

W DNIU 6 SIERPNIA

1944 ROKU

   W dolnej części steli, pod symbolicznym pasem zakonnym z różańcem, znajduje się lista pomordowanych zakonników: ojców, braci i kleryków.

Ojcowie

Tadeusz Doliński            lat 64

Edmund Górski              lat 69

Franciszek Kaczewski     lat 31

Józef Kania                      lat 59

Józef Kapusta                 lat 28

Henryk Kotyński             lat 64

Franciszek Majgier         lat 63

Władysław Malisz           lat 35

Tadeusz Müller               lat 36

Józef Palewski                lat 77

Rafał Raczko                  lat 76

Antoni Ruciński              lat 36

Leonard Sanikowski       lat 53

Jan Szymlik                    lat 31

Jan Świerczek                 lat 28

Bracia

Franciszek Bednarz              lat 78

Stefan Bogacz                      lat 27

Feliks Duda                          lat 66

Stanisław Kolak                   lat 39

Stanisław Krzywiński          lat 39

Leon Mikołajski                   lat 25

Józef Poniewierski               lat 56

Ludwik Roman                    lat 47

Bronisław Wereszczyński    lat 27

Klerycy

Ferdynand Doleżal              lat 21

Marian Dzierzgwa               lat 20

Bolesław Motyka                 lat 20

Jan Nowakowski                 lat 26

Antoni Szymski                   lat 23

Franciszek Zasadni              lat 21

U stóp pomnika biało-czerwona wiązanka kwiatów przywieziona z Limanowej 9 września 2011 roku.

Fot. Marek Sukiennik

Kościół św. Wojciecha przy ul. Wolskiej w Warszawie. Fot. Marek Sukiennik

   11 września 2010 roku miała miejsce - przy ul. Wolskiej 79  – podniosła uroczystość odsłonięcia i poświęcenia pomnika. O godz.11.00 w kościele św. Klemensa przy ul. Karolkowej była sprawowana pod przewodnictwem Metropolity Warszawskiego księdza arcybiskupa Kazimierza Nycza msza  święta inaugurująca uroczystości. Następnie procesja z wiernymi, duchowieństwem, oficjalnymi delegacjami władz samorządowych Stolicy i Dzielnicy Wola, parlamentarzystami i zaproszonymi gośćmi, udała się na ulicę Wolską, naprzeciw kościoła św. Wojciecha, gdzie ks. abp Kazimierz Nycz dokonał ceremoniału poświęcenia pomnika. W uroczystościach uczestniczył o. Jan Piekarski, jedyny ocalały z zagłady redemptorysta (przebywał wówczas – w sierpniu 1944 roku - poza Warszawą).

   Pięć lat temu, 9 września 2011 roku, wraz z synem Maćkiem, udaliśmy się do Warszawy, na ulicę Wolską, na miejsce kaźni, by oddać hołd rodakowi limanowskiemu, ojcu Józefowi Palewskiemu, urodzonemu w rodzinie Pałków w Starej Wsi, a także jego współbraciom zakonnym. U stóp pomnika złożyliśmy wiązankę z biało-czerwonych kwiatów z rodzinnych stron, z biało-czerwoną szarfą z dedykacją.

    Każdego roku, w sierpniowe rocznice Rzezi Woli oraz we Wszystkich Świętych, limanowianie – potomkowie rodziny Pałków ze Starej Wsi, a także mieszkańcy Warszawy,  zapalają znicze u stóp pomnika przy ul. Wolskiej. Tak było i w tym roku, w niedzielę 14 sierpnia, co dokumentują ostatnie fotografie ilustrujące artykuł. Na znak pamięci. Nie tylko o ofiarach. Także o oprawcach. Jest zbrodnia. Zbrodnia najokrutniejsza, zbrodnia ludobójstwa. Winna być i kara. Kat Warszawy, SS-Gruppenführer  i Generalleutnant der Waffen SS Heinz Reinefarth, nie dość, że nie poniósł żadnej kary, to w powojennych Niemczech zrobił karierę polityczną.

                                                                                                      Marek Sukiennik