Przyznam szczerze, że wybrałem się do Szécsény (polska nazwa to Syczeń) bez wielkiego entuzjazmu. Bawiąc w Hollókő parę dni, zostało trochę wolnego czasu na zwiedzanie okolicy i wybór padł na barokowy pałac magnackiego rodu Forgaczów. Już po wjeździe do tego małego sennego miasteczka okazało się, że moje uprzedzenie było bezpodstawne. Powiew historii można tu poczuć od razu.
Historia miasta Szécsény, spisana z tablicy informacyjnej (w kilku językach; także polskim) przy wejściu do muzeum pałacowego Kubinyi Ferenc Múzeum:
„Miasto Szécsény leży w województwie Nógrád w północnej części Węgier w dorzeczu rzeki Ipoly, która jest naturalna granicą ze Słowacją. Administracyjnie pod zarząd miasta należą: leżąca nad Ipolyem wioska Pösténypuszta oraz leżąca 4 km na wschód wioska Benczúrfalva. Miasto liczy ponad 6000 mieszkańców.
Wykopaliska przeprowadzone na tych terenach udowodniły, że już w epoce kamienia tereny w dorzeczu rzeki Ipoly i okolic Szécsény-a były zamieszkiwane.
Pierwsze zapiski o założeniu osady pochodzą z 1229 roku. Rozkwit jej przypada na pierwszą połowę XIV w. kiedy to Szécsény staje się zagłębiem rolniczym i zaczyna odgrywać ważna rolę w życiu okolicznych miejscowości. W 1339 r. Tomasz Szécsény, właściciel posiadłości ziemskich, otrzymuje od papieża Jana XXII zezwolenie na budowę kościoła i klasztoru franciszkanów. Król Węgier Károly Róbert 5 maja 1334 r. wydaje dekret nadający miejscowości rangę miasta.
Mniej więcej w tym samym czasie zakończono budowę kościoła, klasztoru i twierdzy obronnej.
W 1552 r. miasto dostaje się pod zabór turecki. Po kilku nieudanych odwetach dopiero w 1593 r. udaje się wyzwolić kilka leżących bardziej na południu miast górniczych, w tym również miasto Szécsény, które ponownie w 1663 r. dostaje się pod panowanie tureckie.
Dopiero wracające do kraju w 1683 r. szeregi pod dowództwem polskiego króla Jana Sobieskiego ostatecznie wyzwalają miasto. W kilka lat później w mieście wybucha cholera, która zdziesiątkowała mieszkańców. Odbudowę miasta zapoczątkowali franciszkanie, mianując brata Jana Barkanyi prałatem tutejszego zakonu, który wcześniej był nauczycielem Franciszka II Rakoczego.
W 1705 r. II Franciszek Rakoczi, odstępując od zwykłych form posiedzeń, zwołuje sejm plenerowy na pobliskich pastwiskach, które otaczały miasto Szécsény, na obradach tych wybrany zostaje głównym dowódcą wojsk.
Pod koniec XVIII wieku miasto pustoszy pożar. Po upadku walk narodowo-wyzwoleńczych w 1848 i 1849 r. miasto dostaje się pod panowanie Cesarstwa Austriackiego. W 1886 r. miastu odebrano prawa miejskie.
Ani decyzja trianońska, ani II wojna światowa czy też późniejsza rewolucja w 1956 r. nie wpłynęła korzystnie na rozwój miasta. Następuje stagnacja.
Rozwój rozpoczyna się dopiero w latach sześćdziesiątych, w wyniku czego, w styczniu 1986 r. miasto otrzymuje ponownie prawa miejskie. Od tej pory staje się ono ważnym ośrodkiem szkoleniowym oraz kulturalno - turystycznym.
Ostatnie dziesięciolecie przyniosło miastu wiele zmian. Z pozyskanych środków unijnych odnowiono Starówkę, przeprowadzono remonty w Miejskim Domu Kultury i Szkole Podstawowej, rozbudowano Przedszkole i Centrum Zdrowia.
Mimo wielu pozytywnych przedsięwzięć miasto boryka się jednak z wieloma problemami.”
Tablica ufundowana w roku 1933 przez Stowarzyszenie Węgiersko – Polskie, w 250. rocznicę oswobodzenia miasta (10 listopada 1683 roku) spod jarzma tureckiego przez wojska polskie pod wodzą Jana III Sobieskiego.
Wiktoria wiedeńska przyniosła wolność także części ziem Królestwa Węgier (stara karta pocztowa w zbiorach autora).
Barokową perłą miasta jest bez wątpienia wspomniany piękny pałac Forgách, okazała rezydencja godna niejednej metropolii. Został zbudowany w drugiej połowie XVII wieku na miejscu starej gotyckiej warowni obronnej (własność Istvána Bocskai'a), zburzonej przez Turków. W pałacu (na parterze) mieści się muzeum im. Ferenca Kubinyi'ego z ciekawymi zbiorami obejmującymi m.in.: znaleziska archeologiczne, pamiątki dotyczące antyhabsburskich powstań kuruców (ze szczególnym uwzględnieniem insurekcji Rakoczego), trofea myśliwskie, bogate wyposażenie pałacowe. Stacjonowała tutaj (do roku bodaj 2007) jednostka wojskowa, stąd też w paru pomieszczeniach wyeksponowano umundurowanie i sprzęt armii węgierskiej. Niedaleko pałacu znajduje się zespół klasztorny z gotyckim kościołem franciszkanów z XIV wieku (Szécsényi Ferences templom és kolostor), wzniesionym na miejscu starej świątyni z epoki Arpadów. Przy głównej ulicy rzuca się w oczy Pomnik Trianoński. Po Wielkiej Wojnie i utracie Górnych Węgier, nawet te tereny były doświadczone agresją armii czeskiej.
Szécsény to naprawdę urocze, schludne miasto, bogate historią i zabytkami, pamiętające o polskich oswobodzicielach, warte zwiedzenia.
Tekst i fotografie: Marek Sukiennik
