Widok na monaster od strony południowo-zachodniej - 8 listopada 2023 roku

     Klasztor Hagigadar (w języku ormiańskim”hagigadar”= spełnienie życzeń, pragnień) to jedno z najważniejszych sanktuariów pielgrzymkowych Ormian z Rumunii, Armenii i całej reszty świata. Gwoli przypomnienia liczebność diaspory ormiańskiej szacuje się na ponad 7 mln ( po żydowskiej jest to najliczniejsza diaspora). Usytuowany na południowy zachód od centrum Suczawy (ok. 4-5 km) na malowniczym wzgórzu we wsi Bulai (skądinąd jedna z „polskich” enklaw na Bukowinie) w gminie Moara, został zbudowany w latach 1512-1513 za panowania hospodara Bogdana III Ślepego z Muszatowiczów zwanego też Jednookim (1504-1517) jako fundacja Drăgana Donavaca, ormiańskiego handlarza bydłem. Jest to uwiecznione na inskrypcji wyrytej nad drzwiami wejściowymi do cerkwi. Obecnie Bulai został wchłonięty administracyjnie przez aglomerację suczawską. Klasztor jest bardzo dobrze widoczny z trasy E 85 (Fălticeni-Suceava); wyjeżdżając z centrum Suczawy, po prawej stronie. Niestety, z tej ruchliwej międzynarodowej drogi łatwo przegapić zjazd do klasztoru wąską osiedlową drogą (Strada Hagigadar) o szerokości praktycznie jednego samochodu.
     W przewodnikach można przeczytać, iż nigdy nie funkcjonował tu klasztor w rozumieniu czynnego życia monastycznego. Jednakże źródła rumuńskie przytaczają zapis kronikarski (po łacinie) z 1693 roku, który podaje, iż „ na południu miasta znajdował się klasztor sióstr, których dochody utrzymywały w czasie pokoju około 40 dziewic i wdów. Wszystkie one żyły według starego zwyczaju, bez składania przysięgi, z całą pobożnością i czystością.”

Z dolnego parkingu prowadzi do klasztoru ścieżka, którą pielgrzymi pokonują często na kolanach, zapalając świeczki i składając drobne datki. Górny parking znajduje się po stronie południowej – tuż przed główną bramą.

Jeden z „przystanków” - stacji na ścieżce. Świeczki i drobne monety z całego świata.

Ormiańska cerkiew klasztorna jest nazywana w przewodnikach książkowych i internetowych raz jako cerkiew Zaśnięcia Maryi (Matki Bożej), a raz jako Wniebowzięcia Najświętszej Maryi Panny. Oczywiście jest to jedno i to samo święto obchodzone 15 sierpnia. Gwoli przypomnienia, Święto Maryi wziętej do nieba obchodzone było już w pierwszych wiekach pod nazwą "zaśnięcia Maryi", potem zastąpiono je Wniebowzięciem Najświętszej Maryi Panny. Około VI wieku ustalono w Konstantynopolu termin święta na dzień 15 sierpnia.
     Cerkiew pw. Wniebowzięcia Najświętszej Maryi Panny (Zaśnięcia Maryi) została zbudowana w roku 1512 w stylu mołdawskim na planie prostokąta z apsydą ołtarzową po stronie wschodniej, co jest charakterystyczne dla świątyń ormiańskich. Świątynia składała się wówczas tylko z nawy głównej i ołtarza ze sklepieniem kopułowym. W drugiej połowie XVII wieku dobudowano ośmioboczną smukłą wieżę (podobną do tych z klasztoru Dragomirna), z czterema wąskimi oknami „patrzącymi” na cztery strony świata oraz przedsionek (proanos) z wejściem od strony północnej. Wtedy także zbudowano niewysoki mur okalający klasztor. W drugiej połowie XIX wieku rozebrano ścianę dzielącą proanos od nawy oraz dobudowano (od południa i północy) dwie zamknięte kruchty o trójkątnym szczycie; do dziś zachowała się tylko ta południowa kruchta (otwarta i dostępna cały czas). W kruchcie znajduje się m.in. skrzyneczka na kartki z prośbami i podziękowaniami od pielgrzymów.

Widok na cerkiew (z kruchtą) od strony południowej.

Wnętrze świątyni: proanos, nawa i apsyda ołtarzowa. Przez większość czasu cerkiew jest zamknięta. Na stronie rumuńskiej przeczytałem, że ormiański duchowny z Suczawy przyjeżdża tu tylko w czwartki i piątki, aby przez godzinę dziennie odprawiać nabożeństwo poświęcenia wody. Ja zwiedzałem klasztor 8 listopada (środa) 2023 roku w godzinach południowych i cerkiew była otwarta. Spotkałem w kruchcie młodego kapłana prawosławnego, który - jak się okazało po krótkiej rozmowie - pochodził z Ukrainy. W trakcie mojego krótkiego pobytu w klasztorze bez przerwy podjeżdżały pod bramę samochody głównie z młodymi parami. Mogli to być Ormianie z rumuńskiej diaspory lub też prawosławni Rumuni. Główny odpust ku czci Maryi ma miejsce 15 sierpnia, a dokładniej w niedzielę poprzedzającą 15 sierpnia; rzesze pielgrzymów, głównie Ormian, z całego świata: Ameryki, Australii, Bliskiego Wschodu, różnych zakątków Europy, przybywają wtedy na klasztorne wzgórze.

Urokliwy jesienny pejzaż Wyżyny Suczawskiej. Widok na kierunek południowy.

Tekst i fotografie: Marek Sukiennik

Bibliografia:
1. Michał Jurecki, BUKOWINA KRAINA ŁAGODNOŚCI, PRZEWODNIK TURYSTYCZNY, SERIA: PRZEZ BEZDROŻA, Wydanie I, Kraków 2001
2. https://ro.wikipedia.org/wiki/M%C4%83n%C4%83stirea_Hagigadar