Madéfalva to duża wieś seklerska, malowniczo położona w okręgu Hargita (w dawnym powiecie Felcsíki) na wysokości 680 m n.p.m., po obu stronach rzeki Olt, u podnóża Madéfalvi Harghita (1710 m n.p.m.), w odległości 10 kilometrów od Csíkszeredy (drogą DN12/E578 na północ), w sąsiedztwie Csíkrákos. Do roku 1899 nosiła nazwę Csík-Madéfalva. Według spisu z 1992 roku liczyła 2812 mieszkańców; aż 2644 spośród nich zadeklarowało się jako Węgrzy! Pierwsze wzmianki kronikarskie o osadzie, jako filii kościoła w pobliskim Csíkrákos, pochodzą z 1333 roku. Już jako samodzielna wieś, nosząca nazwę Amadéfalva, pojawia się w zapisach z roku 1567.
Tragiczne zdarzenia z drugiej połowy XVIII wieku sprawiły, że nazwa wsi Madéfalva na trwałe wpisała się – niestety – krwawymi zgłoskami na karty historii nie tylko Siedmiogrodu i Królestwa Węgier, ale także całej Europy, bez krzty przesady. Rozpocznę od krótkiego wprowadzenia historycznego. Otóż w roku 1688 Siedmiogród przeszedł pod panowanie Habsburgów, co zostało zatwierdzone w traktacie pokojowym zawartym 26 stycznia 1689 roku w Karłowicach przez państwa Ligi Świętej i Imperium Osmańskie. W celu wzmocnienia wschodnich rubieży Siedmiogrodu (a zarazem granic Cesarstwa), Cesarzowa i arcyksiężna Austrii Maria Teresa wydała rozporządzenie, by w latach 1761-62 zostały sformowane trzy graniczne regimenty seklerskie i dwa rumuńskie. Seklerzy - cieszący się nadanymi wieki wcześniej królewskimi przywilejami i posiadający wypracowane przez poprzednie stulecia własne struktury militarne – nie podporządkowali się przymusowemu poborowi do cesarskiej armii. Liderzy z Csíku, Kászón i Székely zebrali się w Madéfalva, by podjąć rozmowy z cesarskimi wysłannikami, proponując w petycji m.in. dobrowolne opodatkowanie na rzecz tworzonej straży granicznej. Jednakże „cesarscy” nie zamierzali dyskutować i podjęli bardziej radykalne działania. W nocy z 6 na 7 stycznia 1764 roku prawie tysiąc trzystu cesarskich żołnierzy pod dowództwem gen. hrabiego Josepha Siskovicsa otoczyło szczelnym kordonem wieś, blokując także drogi. O godzinie trzeciej nad ranem, 7 stycznia, rozstawione na pobliskich wzgórzach armaty skierowały morderczy ogień na uśpioną wieś. Drewniane zabudowania stanęły błyskawicznie w ogniu od gradu kartaczy. Mieszkańców ogarnęła panika; nie spodziewali się takiego obrotu sprawy. Następnie do wsi wkroczyli austriaccy żołnierze, dopełniając krwawej pacyfikacji, plądrując i zabijając bezbronnych mieszkańców, także kobiety i dzieci, dosłownie polując na uciekinierów. Szacuje się, iż śmierć poniosło ok. 200 osób, a 400 zostało uwięzionych. Pokłosiem tego bestialskiego mordu był masowy eksodus Seklerów na północne tereny Mołdawii, nie będące wówczas pod jurysdykcją Habsburgów.
Nie ulega wątpliwości, iż „pokazowy”, niezwykle brutalny akt przemocy ze strony dworu wiedeńskiego miał ściśle określony cel, a mianowicie zastraszyć i rzucić na kolana hardych Seklerów. Podjęte przez Austriaków kroki militarne były niewspółmiernie duże do sytuacji zastanej wówczas w Madéfalva. Gwoli przypomnienia i podkreślenia, lud seklerski nie zamierzał podejmować walki z siłami cesarskimi.
Masakra w Madéfalva (łacińskie określenie: SICULICIDIUM) na stałe utrwaliła się w pamięci potomnych, w społecznej zbiorowej pamięci Seklerów. 8 października 1905 roku na masowej mogile (Vészhalom) dwustu ofiar rzezi w Madéfalva, odsłonięto i poświęcono monumentalny pomnik ku czci ofiar, zaprojektowany przez urodzonego w Csíkszereda architekta Józsefa Tamása. Na wysokim obelisku umieszczono mitycznego ptaka Turula (święty symbol dla Węgrów), który rozpostartymi skrzydłami zdaje się osłaniać pochowanych tu Seklerów. W 2017 roku wybudowano i poświęcono (22 lipca) kaplicę Siculicidium, w której rokrocznie – 7 stycznia - gromadzą się Seklerzy na Mszy Świętej.
Rzeź (mord) Seklerów, czyli SICULICIDIUM, ma jeszcze jeden tajemniczy wymiar. Wspomniał o nim na miejscu, w Madéfalva, mój przyjaciel László. Jest on wzmiankowany także w przewodnikach i artykułach. Otóż, sumując - w rzymskim systemie zapisu liczb - znaki z łacińskiego określenia: SICULICIDIUM (po odrzuceniu znaku S, którego w tym systemie się nie używa), otrzymujemy liczbę 1764, a więc datę masakry:
I(1) + C(100) + V(5) + L(50) + I(1) + C(100) + I(1) + D(500) + I(1) + V(5) + M(1000) = 1764
Zastanawiające, nieprawdaż?
À propos Cesarzowej Marii Teresy jeszcze zdań kilka. Od masakry w Madéfalva upłynęło ledwie sześć i pół roku, gdy Maria Teresa złożyła swój podpis pod traktatem rozbiorowym Rzeczypospolitej Obojga Narodów (I rozbiór Polski). Ponoć uczyniła to roniąc obfite łzy i podkreślając później, iż wyjdzie to Polsce tylko na dobre (sic). Na Węgrzech cieszy się do tej pory pewną estymą (jej słynny apel do szlachty węgierskiej o pomoc z maleńkim synkiem Józefem na rękach). 18 maja 1741 roku została koronowana w Pozsony (Preszburg) na królową Węgier. Potwierdziła przywileje szlachty węgierskiej, poczyniła reformy i umocniła państwo. Jednakże masakra jej węgierskich poddanych, bezbronnej ludności w Madéfalva, kładzie się wielkim cieniem na jej panowaniu jako królowej Węgier.
Maria Teresa, z Bożej łaski cesarzowa rzymska, królowa Niemiec, Węgier, Czech, Galicji i Lodomerii, arcyksiężna Austrii, księżna Burgundii, Styrii, Karyntii, Krainy, wielka księżna Siedmiogrodu etc. Ilustracja: domena publiczna.
Tekst i fotografie: Marek Sukiennik
Bibliografia:
- Węgierskojęzyczne przewodniki turystyczne i strony internetowe – tłumaczenie László Bárczi
- https://mogyorodturizmus.hu/madefalva/
- https://transylvanianow.com/255-years-anniversary-of-the-madefalva-massacre/
