Wyjeżdżam z Kaczyka drogą DN 2E przez Solkę, następnie drogą DN 17A (E85) mijając Radowce i kierując się na Seret (rum. Siret, węg. Szeretvásár, niem. Sereth). Kaczyka i Seret dzieli odległość zaledwie 55 km. Seret to jeden z najstarszych historycznych ośrodków miejskich (pozostałe to Baia, Radowce i Suczawa) na Bukowinie i w ogóle na Mołdawii, malowniczo położony na wyżynie, na prawym brzegu rzeki Seret, przy starym szlaku handlowym łączącym niegdyś Bałtyk (via Lwów) i Morze Czarne. Przez pewien czas Seret pełnił rolę drugiej (po Baia) stolicy Mołdawii. Badania archeologiczne potwierdziły istnienie osady już w epoce neolitu. Na początku XIII wieku na pobliskich wzgórzach Krzyżacy wznieśli ponoć fortecę, zniszczoną w 1241 roku przez Tatarów. W pierwszej połowie XIV wieku pojawili się na tych ziemiach franciszkanie i dominikanie, szerząc katolicyzm. W korespondencji zakonników, datowanej na rok 1334, pojawia się adnotacja o klasztorze w Serecie. W 1352 roku Węgrzy (kontrolujący po części tereny Mołdawii) wyparli stąd (na pewien czas) Tatarów.
Pierwsze udokumentowane wzmianki o mieście Seret pochodzą z roku 1339 (ewentualnie wg innych źródeł z roku 1340). W 1371 roku utworzono w Serecie rzymskokatolickie biskupstwo za zgodą hospodara Laţcu (Latco), syna Bogdana I. Pierwszym biskupem sereckim został Polak, franciszkanin z Krakowa, Andrzej herbu Jastrzębiec, spowiednik królowej Elżbiety Węgierskiej (Łokietkówny), siostry Kazimierza Wielkiego. Przy klasztorze franciszkanów powstała szkoła łacińska, pierwsza na ziemiach mołdawskich. W Serecie, w roku 1377, hospodar Piotr I Muszat wybił też pierwszą mołdawską monetę. W 1387 roku Piotr Muszat złożył we Lwowie hołd lenny królowi polskiemu Jagielle, a rok później przeniósł stolicę do Suczawy. W XV wieku miasto rozwijało się prężnie, m.in. dzięki osadnictwu ormiańskich i żydowskich kupców, zyskując status ważnego ośrodka handlowego. Stało się też celem i miejscem pielgrzymowania za sprawą relikwii przywiezionych z Ziemi Świętej i umieszczonych w klasztorze dominikanów. Przełom wieków XV i XVI wyznacza początek upadku handlowego znaczenia miasta z uwagi na zajęcie przez Turków portów czarnomorskich: Kilii i Białogrodu, a wcześniej zdobycie Konstatynopola w 1453 roku. W latach czterdziestych XVI wieku Mołdawia stała się de facto wyłącznym lennem Imperium Osmańskiego. Turcy ściągali z tego przecie nie za bogatego kraju haracz w wysokości aż kilkudziesięciu tysięcy dukatów. Późniejsze grabieże Tatarów i Kozaków dopełniły dzieła zniszczenia. W drugiej połowie XVII wieku, za sprawą króla Jana III Sobieskiego i jego zwycięskich konfrontacji z Osmanami, zaistniała (na krótko) szansa umocnienia polskich wpływów na Mołdawii. W 1691 roku król zajął północną Mołdawię z miastami: Seret, Suczawa i Czerniowce. W roku 1770 epidemia cholery, przywleczonej przez rosyjskich żołnierzy, zdziesiątkowała mieszkańców Seretu. Ocalało kilkadziesiąt rodzin. Ponowny powolny rozwój miasta nastąpił pod panowaniem austriackim, w latach 1775-1918. W 1787 roku pojawili się na Bukowinie pierwsi osadnicy z Niemiec, a w roku 1834 do Seretu przybyła spora grupa górali czadeckich. W roku 1849 utworzono Księstwo Bukowiny, oczywiście w ramach imperium Habsburgów, jako osobny kraj koronny, z własnym rządem i sejmem, autonomią i większymi swobodami. W 1786 roku (Bukowina przyłączona do Galicji) miasto liczyło ok. 1800 mieszkańców, a sto lat później – już blisko siedem tysięcy. W 1918 roku kongres delegatów bukowińskich zadecydował o powrocie tych ziem do królestwa Rumunii (usankcjonowanym traktatem wersalskim). W okresie międzywojennym w mieście funkcjonowały: młyny parowe, mała rafineria, cegielnie, browar, garbarnia, przetwórnie spożywcze, szkoły, przedszkola, kino, banki, cerkwie i kościoły różnych wyznań, dwie synagogi. Żyli tu zgodnie Rumuni, Niemcy, Żydzi, Polacy, Ukraińcy. W lipcu 1940 roku Rumunia zmuszona została do oddania Związkowi Sowieckiemu północnej Bukowiny (odzyskanej na krótko 1941-1944 - po ataku na Sowietów).
Seret liczy obecnie ok. osiem tysięcy mieszkańców. Pomijając jego trochę senny nastrój (wszak to już wrzesień, po sezonie), miasto urocze, schludne, zadbane. Wyczuwa sie atmosferę Orientu ("On sent déjà l'Orient"). Przez centrum miasta idzie duży ruch tranzytowy (drogą międzynarodową E85 na Czerniowce, granica z Ukrainą tylko 5 km na północ). Warto zjechać z traktu i zatrzymać się nad brzegiem leniwie płynącego Seretu. O licznych zabytkach Seretu nie wspomniałem, ale tylko dlatego, iż zasługują na osobne omówienie.
Tekst i fotografie: Marek Sukiennik
Bibliografia:
- Stanisław Figiel, Piotr Krzywda, Bukowina i Maramuresz, Przewodnik po północnej Rumunii, Oficyna Wydawnicza „Rewasz”, Wydanie II aktualizowane, Pruszków 2014.
- Michał Jurecki, Bukowina Kraina łagodności, Wydawnictwo Bezdroża, Wydanie I, Kraków 2001.
