JABŁONIEC 1914
Limanowskie Stowarzyszenie Historii Ożywionej
Aktualności
dodano: 18-02-2019 21:50:12,
odsłon: 2031
PL
Honvedhuzarzy w szturmie na Kobyłę
Magyar Királyi Kassai 5. Honvéd Huszárezred

   Zamieszczam poniżej „roboczy” konspekt autorstwa Dr. Istvána Papp z Nyíregyháza, sporządzony na potrzeby lutowego rajdu szlakiem węgierskiego 5. pułku królewskich huzarów z Koszyc, traktujący o udziale tegoż pułku w Bitwie Limanowskiej.

 

 

„Czerwone diabły” w oczekiwaniu na wroga. Spieszony patrol huzarów w jednej z galicyjskich  wsi. Fotografia ilustruje szczegóły umundurowania, uzbrojenia i wyposażenia tej formacji. U boku szabla kawaleryjska wzór M 1869, do pasa przytroczone ładownice kawaleryjskie M 1895, w rękach krótki kawaleryjski karabin M 1895. (Oesterreichs Illustrierte Zeitung – z 14 lutego 1915 roku)

 

 

Wspomnienia Dr. Miklósa Berenda, lekarza sztabowego 5. pułku huzarów honvédu, zostały wydane w Budapeszcie już w roku 1916. Udokumentowane licznymi fotografiami, szkicami i rysunkami, stanowią ważny przyczynek do uzupełnienia naszej wiedzy o Bitwie Limanowskiej.

 

Pododdział huzarów na placu koszarowym. Rok 1910 (ze zbiorów Marka Sukiennika)

 

Fotografia użyta jako karta pocztowa (obieg z roku 1905), z korespondencją do rodziny. Huzar (oznaczony strzałką) prosi, by mu pocztą odesłano czapkę, której zapomniał zabrać wracając z urlopu (w zbiorach Marka Sukiennika).

 

   A történelmi háttér: 1914 őszére az „orosz gőzhenger” megközelítette Krakkó vonalát, az oroszok átlépték a Kárpátokat, betörtek a Magyar királyság területére, és az osztrákok által kormányzott Galícia nagy részét is elfoglalták.

Tło historyczne :  „walec rosyjski” na jesień r. 1914. dostał się bardzo blisko do Krakowa, Rosjanie przekroczyli Karpaty, włamali sie na terytorium Królestwa Węgierskiego oraz zajęli większość terytorium Galicji, w tym czasie będącej pod zaborem austriackim.

 

Patrol huzarów w Karpatach. Obieg (feldpost) z 1915 roku (w zbiorach Marka Sukiennika).

Krakkótól északra egy álló harc alakult ki, ahol egyik fél sem tudott teret nyerni.Északon az 1. 2. 4. osztrák –magyar hadsereg, a duklai horpadásban pedig a 3. o-m hadsereg harcolt.  A két hadszintér között egy  100 km-es  űrt, csak 2 gyalog és 1 lovas hadosztály valamint 1 lovas hadtest védett Ljubicic táborszernagy irányításával. Félő volt , hogy az orosz túlerő ezt áttörve, egyrészt leválasztja az északon harcoló alakulatokat a hátországtó, másrészt megnyílik előttük az út Bécs és Budapest felé. Ezért az o-m hadvezetés taktikát változtatott és támadó hadműveletet készített elő az északról elvont erőkkel valamint német segítséggel, valamint fokozta a Kárpátokban a nyomást, hogy ne tudjon az orosz onnan nagyobb erőt elvonni. Az átcsoportosítások azonban időt igényeltek, így fontos volt, hogy az említett 100 km-es szakasz védelme kitartson. Bár folyamatosan hátráltak az o-m . alakulatok , de a frontszakaszt nem tudták az oroszok áttörni.

Na północ od Krakowa wytworzyła się walka pozycyjna, gdzie żadna ze stron walczących nie była w stanie przesunąć się do przodu. Na północy walczyła 1., 2., i 4., armia austro-węgierska, a w dolinie Dukli 3. austro-węgierska armia. Między tymi terenami działań wojennych, znalazła się 100 kilometrowa luka, która była obsadzona tylko przez dwie dywizje strzelców i jedną dywizję i jeden korpus konny dowodzone przez generała (táborszernagy) Ljubicic. Istniała obawa, że przeważające siły rosyjskie przełamią tą linię, w wyniku czego z jednej strony na północy walczące oddziały bedą oddzielone od reszty kraju, a z drugiej strony otworzy się droga na Wiedeń i Budapeszt. Dlatego dowództwo wojsk austro-węgierskich zmieniło swoją taktykę i zaczęło przygotowywać się do operacji ofensywnej ze swoimi formacjami przerzuconymi z północy i z niemiecką pomocą oraz zwiększeniem aktywności swoich wojsk w Karpatach, aby Rosjanie nie mogli z tamtych stron przerzucić znacznych sił. Przerzucanie swoich sił jednak było czasochłonne, dlatego ważne było, aby obrona tego 100 kilometrowego odcinka mogła stawić czoło przeciwnikowi. Choć oddziały austro-węgierskie ciągle cofały się, to linii frontu Rosjanie nie zdołali przełamać.

 

 

Gdzieś w Galicji. Chwila wytchnienia.

 

 

Kuchnia polowa, czas na posilek (w zbiorach Marka Sukiennika)

 

Dec 3.-án megindult a támadás. Az o-m csapatok elérték a Limanowától nyugatra levő Dobrat, valamint Tymbarkot. Majd túlhaladt Limanowan . Dec. 5.  két megerősített huszár egység behatolt az oroszok által megszált területre. Berend dr alakulata  az Iwkowa- Tymova közötti úton, a gerincet elérve ütegállást alakított ki, ahonnan a vonuló orosz alakulatokat lőtték akik a Lipnica  Grojnik közötti útan haladtak. a másik alakulat egészen Jurkowig  hatolt, ahol hősies, önfeláldozó harccal tartóztatta fel az oroszokat. Ugyan ekkor a Pilsudski tábornok vezette lengyel légió Marcinkowicenel átkelt a Dunajecen és északról lőtte az Ujszandecet megszálló oroszokat.

Ofensywa zaczęła się 3-ego grudnia. Wojska austro-węgierskie osiągnęły miejscowość Dobra na zachód od Limanowej oraz Tymbark, póżniej zajęły Limanową. 5-ego grudnia dwa wzmocnione oddziały huzarów włamały się na tereny okupowane przez Rosjan. Oddział dr. Berenda na drodze między Iwkową i Tymową, osiągając grzbiet, przygotował pozycje dla baterii artylerii. Póżniej stąd trzymali pod ostrzałem wycofujące się wojska rosyjskie, które maszerowały na drodze między Lipnicą i Grójnikiem. Druga formacja dotarła do Jurkowa, gdzie w bohaterskiej i poświęcającej walce wstrzymala Rosjan. W tym samym czasie Legion Polski pod komendą Pilsudskiego w Marcinkowicach przeprawił się przez Dunajec i z północy ostrzeliwał Rosjan okupowanych Nowy Sącz.

 

 

Obóz huzarów nad Sanem (w zbiorach Marka Sukiennika).

 

Berend doktorék alakulat kis híján egérfogóba került, mert visszavonulás közben az útjukat nyagyobb orosz erők kesztezték . December 6.án öket a gerincen leváltották,  de az oroszok nagy erőkkel támadtak az ütegekre, és menekülni kellett a Dunajec völgyében. Lekin, Lososinan át folyamatos tűzben haladtak. A hírek szerint egy Újszandecből  elíndult nagyobb orosz egység keresztezte az útjukat. Már lelkileg felkészültek egy utolsó huszáros rohamra, mikor kiderült, hogy csak egy kisebb orosz egységgel találkoztak, így kimenekültek.Dabrocieszen, a Kobyla hegyen keresztül mentek tovább,majd Rozdziellebe. Dec 9.-én Mlinne.majd újra Rozdzille. ( Limanowatól északra) Itt élnek át egy nagy ütközetet, a segélyhely  A falu melletti hegyen  volt, amelyet szintén Jablonietz-nek hívtak. Itt 3 napon át tartották magukat ötszörös orosz túlerővel szembe, míg a limanowai Jablonietzen lezajlott az emlékezetes ütközet. Az orosz összeomlás után Gorlice vonalában állt meg a csata, és 1915 tavaszáig tartottak a kisebb ütközetek a térségben illetve a Kárpátokban.

Oddział dr. Berenda prawie dostał się w pułapkę, ponieważ w drodze powrotnej ich drogę skrzyżowały znaczne siły rosysjskie. 6-ego grudnia zostali zmienieni na grzbiecie, ale Rosjanie nacierali tak znaczną siłą na pozycje artyleryjskie, że musieli uciekać doliną Dunajca. Wracali przez Łęki i przez Łososinę pod ciągłym ostrzałem. Według dochodzących informacji miała ich drogę skrzyżować większa formacja rosyjska, która wyruszyła z Nowego Sącza. W duszach już się szykowali na ostatnią szarżę huzarską, kiedy okazało się, że to tylko mniejsze siły, przez które udało im się wydostać. Przez Dobrociesz i przez Kobylą Górę jechali dalej do Rozdziela. 9-ego grudnia są w Młynnym, a póżniej znów w Rozdzielu (na północ od Limanowej). W tym miejscu przeżyją jedną dużą bitwę. Punkt medyczny założyli u boku góry przy wiosce. Góra też się nazywa Jabłońcem, podobnie jak pod Limanową. W tym miejscu przez trzy dni bronili się przed pięciokrotną przewagą Rosjan, a w tym samym czasie toczyła się pamiętna, krwawa walka na Jabłońcu pod Limanową. Po załamaniu się rosyjskiej obrony front zatrzymał się na linii Gorlic, gdzie do wiosny 1915. r. toczyły sie mniejsze starcia w okolicach i w Karpatach.

 

 

Autor: Dr. István Papp z Nyíregyháza

                                                                            Tłumaczenie: płk mgr inż. János Balogh

 

   Na stronie internetowej www.lipniczanin.pl odnalazłem m.in. kalendarium bojów w okolicach Rajbrotu i Lipnicy:

   Prześledźmy w uproszczeniu przebieg bitwy w interesującym nas rejonie to jest w Rajbrocie i Lipnicy.
4 XII atakujące od południa z rejonu Mszany Dolnej i Dobrej niemieckie oddziały 47 dywizji piechoty po ciężkich walkach dotarły w rejon Żegociny, a jeden z jej pułków zaatakował jeszcze bardziej położone na północ miejscowości Rajbrot i Lipnicę gdzie stały rosyjskie tabory.
5 XII oddziały austriackie zajęły Iwkową, a zwiady ich węgierskiej kawalerii dotarły do drogi Tymowa – Lipnica.
6 XII oddziały niemieckiej 47 dywizji osiągnęły szosę na wschód od Leszczyny, część jednostek nacierało w kierunku Brzeska do drogi Lipnica – Tymowa. Od doliny Dunajca przez wzgórza koło Tymowej i Czchowa atakowały zaś równocześnie oddziały rosyjskie. W nocy 6/7 XII jednostki niemieckie podjęły atak w kierunku Rajbrotu i Nowego Wiśnicza cofając się jednakże wkrótce na linię Łąkta Dolna – Leszczyna – Królówka.
7 XII atakujący z doliny Łososiny Rosjanie zdobyli zajętą 4 XII przez Niemców kluczową pozycję tego odcinka frontu jaką była góra Kobyła oraz inne okoliczne wzgórza dające kontrolę nad doliną Łososiny i Rajbrotem.
8 XII w rejonie Muchówki i Rajbrotu dalsze walki prowadziła wspomniana już 47 dywizja piechoty osiągając brzeg lasu na wzgórzu Paprotna (znajduje się tam cmentarz wojenny).
9 XII oddziały piechoty austriackiej działające również w rejonie Rajbrotu odbijają wzgórze Kobyła.
10 XII był to krytyczny dzień bitwy w ramach operacji limanowskiej, na południowym odcinku frontu oddziały rosyjskie ponownie zdobyły wzgórze Kobyła i Rajbrot.
11 XII w tym dniu nastąpił przełom w bitwie nazywanej też bitwą limanowską na korzyść wojsk sojuszniczych. Przez przełęcze karpackie, na południe i wschód od Nowego Sącza przeszły bowiem nowe oddziały wojsk austriackich generała Borojevića broniące dotąd linii Karpat, zagrażając od tyłu walczącym na froncie zachodnim wojskom rosyjskim. Obawiając się okrążenia zaczęły się one powoli wycofywać znajdując się 14 i 15 XII na linii Dunajca w rejonie Czchowa i Melsztyna.

 

Źródło:https://www.lipniczanin.pl/dziejow-szej-wojny-swiatowej-terenie-lipnic-rajbrotu/

 

 

Po Bitwie Limanowskiej. Kolumna jeńców rosyjskich w drodze do Starego Sącza. Wyd. Kilophot (w zbiorach Marka Sukiennika).

 

Pan Juliusz Bator, autor świetnej „Wojny Galicyjskiej”, pisze:

   „Austro-węgierskie włamanie we front rosyjski przypominało teraz klin oparty z jednej strony o Wisłę na północny zachód od Wieliczki, z drugiej zaś o Dunajec na zachód od Łącka, podczas gdy jego szpic docierał w okolice Rajbrotu, zblizając się do Lipnicy Murowanej. Rozdzielał on wyraźnie walczące tu wojska cesarsko-królewskie na dwa odcinki: północno-zachodni i wschodni.

    Na pierwszym z nich oddziały grup Křitka, Ljubicicia i Rotha niepowstrzymanie, choć niezmiernie wolno posuwały się naprzód, tocząc mordercze boje wręcz, na północ od rzeki Stradomki pod Leszczyną, Krasnem, Słupią, Sobolowem, Grabiną, Buczyną, Wichrasem i Gdowem. W samym ostrzu klina pod Rajbrotem wykrwawiała się bez możliwości posuwania się naprzód sprzymierzeńcza 47. pruska dyw. piechoty dowodzona przez gen. Alfreda von Bessera. Najcięższe walki toczono tu pod Łaktą i Żegociną, szczególnie zaś o górujące nad okolicą wzniesienie Kobyła, gdzie 217., 218. i 219. pruskie rezerwowe pułki piechoty wsparte 24. pułkiem austriackiej landwery i 19. rezerwowym batalionem strzelców usiłowały powstrzymać główne uderzenie 14. dyw. rosyjskiej, należącej do VIII korpusu Brusiłowa. Wzgórze przechodziło z rąk do rąk w następujących po sobie atakach i kontratakach, z których każdy kosztował setki zabitych i rannych, aż wreszcie wieczorem 8 XII udało się je opanować Rosjanom. Byli oni jednak tym tak skrajnie wyczerpani, że nie mogli wykorzystać tego sukcesu, który okazał się zresztą nietrwały. Już następnego ranka wzniesienie odbili znów wegierscy huzarzy, sprawiając przy tym przeciwnikowi krwawą łaźnię”. (cytat za: Juliusz Bator, Wojna Galicyjska, Wydanie II-rozszerzone, Wydawnictwo EGIS sp. z o.o. Kraków 2008, str. 145-146)

 

Honvedhuzarzy i Prusacy w walce wręcz pod Rajbrotem (w zbiorach Marka Sukiennika).

 

Żołnierze pruscy z I batalionu 47. rezerwowej dywizji (Eiserne Division) w dolinie rzeki Łososiny w grudniu 1914 roku. Bardzo rzadka fotografia użyta jako karta pocztowa (feldpost). Okręg rekrutacji to Saksonia oraz Saksonia-Anhalt. Na cmentarzach wojennych w okolicach Leszczyny, Rajbrotu i Lipnicy, gdzie pochowani są żołnierze pruscy, wiele polskich nazwisk (w Saksonii było bardzo liczne skupisko Polonii - emigracja zarobkowa; patrz m.in. wspomnienia ks. Panasia, kapelana Legionów). W zbiorach Marka Sukiennika.

 

 

Ujął w całość Marek Sukiennik

 

 

Limanowskie Stowarzyszenie Historii Ożywionej Jabłoniec 1914
Adres: ul. T.Kościuszki 6, 34-600 Limanowa
KRS: 0000485295
NIP: 7372203252
REGON: 122988528
Partnerzy:
Ta strona wykorzystuje pliki cookies i inne technologie. Korzystając z witryny wyrazasz zgodę na ich używanie.Dowiedz się więcejRozumiem