Podążając na wschód (cel – Siedmiogród), opuszczamy malowniczą wysoczyznę Nyírség, i wjeżdżamy na nie mniej urokliwą Równinę Satmarsko-Berehowską (węg. Szatmár-Beregi Sikság) , zwaną też Równiną Szatmár, będącą częścią Wielkiej Niziny Węgierskiej. Gwoli przypomnienia, wschodnie obrzeża Niziny Węgierskiej znajdują się po drugiej stronie granicy z Rumunią, a jej północno-wschodnia część na terenie Ukrainy (Nizina Zakarpacka). Nyírség i Równina Satmarsko – Berehowska to dwa największe regiony komitatu Szabolcs-Szatmár-Bereg, najbardziej na wschód wysuniętego województwa Węgier. Na dawnej historycznej granicy z Siedmiogrodem, tuż przy obecnej granicy z Rumunią, położona jest niewielka wieś Csengersima, do której koniecznie trzeba zajrzeć, by zwiedzić stary romański kościółek (niegdyś katolicki, obecnie kalwiński - református templom), pamiętający jeszcze czasy dynastii Arpadów.
Wieś Csengersima, licząca niespełna ośmiuset mieszkańców, leży w powiecie Csenger. Przez wieś biegnie droga nr 49 ku zlokalizowanemu tu przejściu granicznemu (drogowe i towarowe) z Rumunią (do kościółka należy skręcić w lewo - Csengersima, Fő u. 24, ). Pierwsze zapisy kronikarskie dotyczące wsi pochodzą z 1327 roku. Jednonawowa świątynia, mogąca pomieścić około stu wiernych, została zbudowana w latach 1210-1220. Na początku XVIII wieku kościół został częściowo zniszczony przez Tatarów. W 1729 roku został odbudowany (z cegły), z apsydą ołtarzową, niewysoką, smukłą wieżą fasadową, a jego wnętrze przystrojone drewnianą amboną, baldachimem, malowidłami ściennymi i drewnianym malowanym stropem (połączenie baroku ze stylem ludowym) z 1761 roku. Zachowany łukowy kształt wąskich okien nawiązuje do czasów romańskich. Mniej więcej od połowy XVI wieku świątynia jest w rękach kalwinów (református ). Na pewno pod koniec XVII wieku nie figurowała już w rejestrze kościoła rzymsko-katolickiego.
W pobliżu kościoła znajduję się niewielka drewniana dzwonnica z trzema dzwonami; największy z dzwonów o wadze 350 kg pochodzi z kościoła w Nagygéc (obecnie cześć Csengersimy, dawniej niezależna wieś, wyludniona po powodzi w 1970 roku), dwa pozostałe ważą 80 kg (z 1928 roku) i 70 kg (pochodzi z 1826 roku).
Kościół usytuowany jest w malowniczej scenerii starorzecza Samoszu (węg. Szamos), lewego dopływu Cisy, nad wodą, na półwyspie, do którego prowadzi drewniany most. Tereny dwóch sąsiadujących ze sobą wsi: Csengersimy i Komlódtótfalu (jak i całego regionu) są mocno bagniste, z gęstą siecią naturalnych (opuszczone koryta rzeczne, nadal wypełnione wodą) oraz sztucznych zbiorników wodnych, stawów rybnych, itp. Źródła rzeki Samosz (liczącej ok. 410 km długości) znajdują się w Rumunii, na zachodnich krańcach Karpat Wschodnich. Rzeka przekracza granicę Węgier w okolicach wsi Komlódtótfalu i uchodzi do Cisy w pobliżu miasta Vásárosnamény.
Samosz przepływający przez Komlódtótfalu (foto: Marek Sukiennik, wrzesień 2018). Spływająca z górzystych terenów Rumunii rzeka nazywana jest na tym (rumuńskim) odcinku tzw. szybkim i czystym Samoszem. Wpływając na Równinę Szatmár, spowalnia swój nurt, leniwie meandruje, rozszerza koryto, a jej wody stają się mętne i żółte. Jest to po części spowodowane rodzajem tutejszej gleby. Węgrzy narzekają, że przyczyniają się do tego także zanieczyszczenia przemysłowe z Satu Mare (węg. Szatmárnémeti), ponad stutysięcznego miasta i ośrodka przemysłowego w Rumunii.
Pejzaż charakterystyczny dla Równiny Satmarsko_Berehowskiej. Wielka powódź, która nawiedziła te tereny 13 maja 1970 roku, spowodowała wiele zniszczeń, mimo melioracji prowadzonych na przełomie XIX i XX wieku. Rejon rzek Tisza – Túr - Szamos – Kraszna słynie z malowniczych widoków (zarówno latem, jak i zimą), ciekawej i unikalnej flory i fauny. Polecam zwiedzenie parku pałacowego Cégénydányádi Kastélypark – rezerwatu przyrody liczącego 13 ha położonego w Cégénydányád.
Tekst i fotografie: Marek Sukiennik
Na podstawie informacji zaczerpniętych z węgierskojęzycznych przewodników turystycznych w wyborze i tłumaczeniu László Bárczi.
